Sürrealizm (Gerçeküstücülük); 20. yüzyılın ilk yarısında Fransız Dadaistlerinin etkisiyle gelişim göstermiştir. İlk olarak Birinci Dünya Savaşı sonrasındaki buhranlı dönemde ortaya çıkan bu akım yeni anlam arayışı ihtiyacından doğmuştur. Sürrealizm akımında gerçek dışı ve fantastik imgelerden yararlanılır. Bu edebiyat akımı; yazı, şiirin yanı sıra resim ve mimari eserlerde de kullanılır. Dil ve üslup olarak Sürrealizm’de geleneksel edebiyat kurallarının dışında bol bol imaj mevcuttur. Sürrealist bir eserde akıl devre dışı bırakılarak bilinçaltı etkilerinin yansıması gösterilir. Aynı zamanda estetik ve ahlâki yargılamalardan da uzak şekilde eserler oluşturulur. Çünkü akıl ve mantık varsa orada bilinç kullanılmak zorundadır. Bu yüzden Sürrealizm’de bilinç devre dışı bırakılarak gerçeküstü yapıtlar ortaya koyulur. Gerçeküstü eserler oluşturmak için Sürrealist sanatçıların kullandığı bazı teknikler bulunur. Bunlar;

• Rüya:Rüyalar, bilinçaltına atılan şeylerin ortaya çıktığı sembolik olaylardan meydana geldiği için akımın sanatçıları tarafından kullanılır.
• Çocukluğa Dönüş:Çocukluk döneminin insanın yaşamı boyunca en özgür, en gerçek dönemi olduğunu savundukları için sürrealistler yazılı ve görsel eserlerini oluştururken bu teknikten faydalanır.
• Harikulade:Gerçekleri kabul etmeyerek onun yerine rüya, hayâl, fantaziyi koyarak akıl ve mantığa karşı çıkar. Bu teknik içerisinde mizah da bulunur. Komik, olağandışı, gizemi olan olaylar hayâl veya fantazi çerçevesinde anlatılır.
• Otomatik Yazı:Batı Edebiyatı akımları içerisinde yer alan Sürrealizm’de noktalama ve imlâya önem verilmez. Çünkü bu kurallara uymanın bilinçaltı akışına engel olacaklarını düşünürler. Dolayısıyla bu akım örneklerinde kuralsızca yazılan eserler bulunur.

Akımlar içerisinde Sürrealizm; insanın gerçek kişiliğinden çok bilinçaltını konu edindiği için sanat eserlerinde istek, korku, gerçeküstü fantazi gibi duygu ve konular anlatılır. Türk Edebiyatı’nda ise bu akımdan Birinci Yeni (Garipçiler) ve İkinci Yeniciler etkilenmiştir. Garipçiler, Türk şiirinde sade anlatımı savunarak insana yaşam sevinci veren, abartıdan uzak örnekler yayımlamışlardır. Orhan Veli, Oktay Rıfat ve Melih Cevdet Anday tarafından temsil edilen Birinci Yeni Dönemi’nde özellikle biçimsel olarak ölçü ve kafiyeye uyulmamıştır. Bu sanatçılar Sürrealizm akımından esinlenerek eserlerinde söz ve anlam oyunlarından faydalanmıştır. Sıradan insanı konu edinerek yalın bir anlatımı savunmuşlardır. İkinci Yeni döneminde de gerçeküstücülük akımının ahlâki kaygılardan uzak, duyguya ve çağrışıma dayanan anlatımı benimsenmiştir. Cemal Süreya, Ece Ayhan, İlhan Berk, Edip Cansever, Ülkü Tamer, Sezai Karakoç gibi sanatçıların temsil ettiği bu dönemde; çağrışıma dayanan, baskıcı kuralların dışında imgesel eserler üretilmiştir.

Andre Breton

Gerçeküstücülüğün en önemli temsilcilerinden olan Andre Breton aynı zamanda bu akımın kurucusu olarak kabul edilir. Yazar, şair ve kuramcı olan Fransız sanatçı eserlerinde psikolojik çözümlemeler yapar. Otonom yazı tekniği terimini edebiyata kazandıran Breton, Sürrealizm Manifestosu adında bir kitap yayımlayarak gerçeküstücülere yol gösterir. Bu eser dışında Nadja, Manyetik Alanlar, Çılgın Aşk adında da kitapları mevcuttur. Bu kitaplarda Sürrealizm akımında benimsenen çağrışım ve imâlara sıkça rastlanır.

Paul Eluard

Dadaizm ve gerçeküstü akımlarının etkisiyle eserler üreten Fransız şair Paul Eluart, Birinci Dünya Savaşı’nda asker olarak görev almıştır. Savaş sonrası dönemde Breton ve Louis Aragon’la arkadaşlık kurarak Sürrealizm akımına katılmıştır. Şiirlerinde savaş sonrası kahramanlık öyküleri, cesur insanlar, özgürlük kimi temaları konu edinir. Paul Eluard’ın eserleri şöyle sıralanabilir:

• Barış İçin Şiirler
• Özgür Eller
• Siyasal Şiirler
• Halk Gülü
• Ölmemekten Ölmek

Louis Aragon

Şiir, roman, eleştiri, deneme türünde pek çok eseri bulunan Louis Aragon Sürrealizm kurucularından sayılır. Paris Köylüsü kitabı Gerçeküstü akımının en önemli örnekleri arasında sayılır. Andre Breton’la birlikte bir dergi de yayımlayan şair sade ve anlaşılır bir dil kullanır. Louis Aragon’un eserleri:

• Kibar Semtler
• Basel’in Çanları
• Bir Sürekli İlkbahar
• Elsa’nın Gözleri
• Irene Saklı Günceler

Benzer İçerikler